Vì sao tòa án quốc tế ICC muốn bắt thủ tướng Israel?

Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu - Ảnh: REUTERS

Tờ New York Times dẫn lời 5 quan chức Israel và ngành ngoại giao nước này tin rằng tòa án quốc tế ICC đang chuẩn bị lệnh bắt thủ tướng Israel.

Trong khi đó, NBC News cho biết một quan chức Israel đề nghị không nêu tên thừa nhận nước này đang vận động các kênh ngoại giao nhằm ngăn việc phát lệnh bắt ông Netanyahu, Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant, và Tham mưu trưởng quân đội Israel Herzi Halevi.

Thủ tướng Israel có thể bị ICC bắt vì tội gì?

Tin đồn ICC sẽ bắt thủ tướng Israel lan truyền trong bối cảnh cuộc chiến ở Dải Gaza vào giai đoạn khốc liệt. Israel được biết đã thông qua kế hoạch tấn công Rafah, khu vực đông dân và được xem là nơi trú ẩn cuối cùng của nhiều người dân Palestine vô tội, mà vốn dĩ Israel tin rằng các thành viên Hamas đang hiện diện.

Thoạt nghe lệnh bắt dự kiến của ICC liên quan mật thiết tới chiến dịch Dải Gaza của Israel, bắt đầu từ ngày 7-10-2023. Đó là thời điểm Hamas tấn công làm chết khoảng 1.200 người trên đất Israel. Nhưng màn đáp trả của Israel cũng đứng dưới áp lực lớn từ cộng đồng quốc tế vì tình hình nhân đạo, với hơn 34.000 người đã chết chỉ trong nửa năm qua.

Mặc dù vậy hiện nay chưa rõ ICC sẽ bắt thủ tướng Israel vì tội gì, kể cả khi việc này có thật.

Trả lời câu hỏi của báo chí quốc tế, ICC đưa ra một thông điệp chung rằng họ đang có một cuộc điều tra độc lập liên quan tới tình hình Nhà nước Palestine. Tuy nhiên tòa án trụ sở Hague (Hà Lan) này nhấn mạnh sẽ không bình luận gì liên quan tới các cuộc điều tra đang diễn ra, cũng không hồi đáp "suy đoán từ các bài báo trên truyền thông".

• 

  Tin tức thế giới 30-4: Tìm thấy mảnh tên lửa Triều Tiên ở Ukraine; Mỹ phản đối ICC điều tra IsraelĐỌC NGAY

Để nói về "tội" của thủ tướng Israel nếu thông tin lệnh bắt có thật, hiện nay báo chí cho rằng rất có thể đó là một trường hợp điều tra cách đây 3 năm.

Vào năm 2021, ICC khởi động cuộc điều tra nhằm vào khả năng phạm tội ác chiến tranh của cả Israel lẫn các tay súng Palestine. Đó là vụ việc liên quan tới xung đột Israel - Hamas, nhưng là cuộc chiến từ năm 2014.

Ngoài ra Newsweek cũng lưu ý tin đồn về lệnh bắt tiềm năng của ICC lần này cũng không liên quan tới cuộc điều tra diệt chủng nhắm vào Israel của Tòa án Công lý quốc tế (ICJ, cũng có trụ sở ở Hague). ICJ xử lý tranh chấp giữa các nước, còn ICC là tòa án tập trung vào khả năng phạm tội ác chiến tranh.

ICC khó bắt thủ tướng Israel, nhưng sẽ gây ảnh hưởng

Tối chủ nhật (28-4) vừa qua, Thủ tướng Israel Netanyahu được biết đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Joe Biden. Hiện nay Mỹ đang tìm cách bảo vệ Israel. CNBC khẳng định bất kỳ lệnh bắt nào cũng không đồng nghĩa ông Netanyahu phải đi tù.

Cả Israel lẫn Mỹ đều không công nhận thẩm quyền của ICC. Tòa án này không thể thực thi lệnh bắt, mà phải nhờ các nước thành viên đã ký (hơn 120 nước), bao gồm đa số các nước châu Âu.

"Như đã nhiều lần tuyên bố công khai, ICC không có thẩm quyền trong tình huống này và chúng tôi không ủng hộ cuộc điều tra ấy", một phát ngôn viên Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ nói.

Vấn đề nằm ở chỗ cả Mỹ lẫn Israel đều không muốn ICC phát lệnh bắt. Việc này dù không ảnh hưởng trực tiếp tới lãnh đạo Israel trên thực tế, song vẫn làm mất uy tín của nước này. Bên cạnh đó, quyết định của ICC có khả năng tác động tới quyết định riêng biệt của ICJ nêu trên.

Điều quan trọng là một lệnh bắt như thế có thể dẫn tới các cuộc biểu tình chống Israel khắp các nước trở nên mạnh mẽ hơn, tức trực tiếp gây ảnh hưởng tới chính quyền các quốc gia muốn ủng hộ Israel. Đây sẽ là tác động thực sự.

Tính tới ngày 30-4, đa số các bài phân tích trên truyền thông Mỹ đều nghiêng theo hướng ICC có khả năng không ban hành lệnh bắt lúc này.