Ông Trump có được tranh cử tổng thống khi đang bị cáo buộc hình sự?

Tranh phác thảo ông Trump hầu tòa trong vụ án cấp liên bang về cáo buộc nỗ lực lật ngược kết quả bầu cử diễn ra hôm 3-8-2023 - Ảnh: REUTERS

Tuy nhiên, mọi chuyện sẽ phức tạp hơn rất nhiều nếu ông Trump thật sự chiến thắng trong cuộc bầu cử toàn quốc diễn ra đầu tháng 11.

"Chúng ta chưa bao giờ gặp trường hợp nào tương tự như vậy. Tất cả sẽ chỉ là suy đoán", ông Erwin Chemerinsky, chuyên gia về luật hiến pháp tại Trường đại học California - Berkeley, cho biết.

Không có điều luật nào ở Mỹ trực tiếp tước quyền làm tổng thống của ông Trump dù ông phải ngồi tù.

Tuy nhiên, trên thực tiễn, việc một ứng viên đang ngồi tù thắng cử chắc chắn sẽ dẫn đến cuộc khủng hoảng pháp lý mà tòa án phải can thiệp.

Về mặt lý thuyết, ông Trump có thể bị tước quyền điều hành theo Tu chính án 25. Văn bản này cho phép chuyển giao quyền lực cho phó tổng thống nếu tổng thống "không thể thực thi quyền lực và trách nhiệm đối với vị trí của mình".

• 

  179 nghị sĩ Đảng Cộng hòa bênh vực ông Trump trước Tòa tối caoĐỌC NGAY

Tuy nhiên, điều này đòi hỏi phó tổng thống và đa số nội các cùng tuyên bố ông Trump không thể thực hiện nhiệm vụ tổng thống. Viễn cảnh này khá xa vời khi những người này đều là các đồng minh trung thành với ông.

Một viễn cảnh điên rồ hơn là ông sẽ dùng quyền tổng thống để ân xá cho bản thân hoặc giảm nhẹ án phạt xuống mức không phải ngồi tù.

Nếu làm vậy, nhiều khả năng Tòa án tối cao sẽ lại phải vào cuộc để quyết định xem hành vi "tự ân xá bản thân" như thế có hợp hiến hay không.

Tuy nhiên, dù được cho "tự ân xá", ông Trump cũng sẽ chỉ thoát được án phạt cấp liên bang. Quyền ân xá của tổng thống không có tác dụng với án phạt tiểu bang.

Có thể an toàn nếu đắc cử mà chưa tuyên án

Cũng không ai biết điều gì sẽ xảy ra nếu ông Trump thắng cử khi quá trình điều tra và tố tụng chưa kết thúc, đặc biệt với trường hợp các vụ án ở New York và Georgia. Không có khung pháp lý nào ở cấp tiểu bang đề cập trường hợp này.

Đối với trường hợp hai vụ cấp liên bang, nhiều khả năng bộ trưởng Bộ Tư pháp do ông Trump bổ nhiệm sẽ rút lại các cáo buộc.

Từ năm 1973, Bộ Tư pháp Mỹ duy trì chính sách không truy tố tổng thống đương nhiệm. Lý lẽ cho quyết định này là việc truy tố tổng thống có thể ảnh hưởng đến khả năng thực thi nhiệm vụ của người đó.

Về mặt lý thuyết, lý lẽ này cũng có thể áp dụng với trường hợp ứng viên thắng cử dù đang bị truy tố như ông Trump.

Giống những trường hợp trên, viễn cảnh này rất hy hữu và có thể Tòa án tối cao sẽ là bên đưa ra phán quyết cuối cùng.